Dalmatië, met de mooiste kustlijn van Europa
Het zonnige, tussen de Adriatische Zee en de Dinarische Alpen ingeklemde Dalmatië is de meest bezochte regio van Kroatië. Dat is niet zonder reden, want de regio heeft veel te bieden. Zo vind je er schitterende historische steden. Bijna nog mooier zijn de 600 eilanden die voor de kust liggen, terwijl een actieve vakantie op het water natuurlijk ook mogelijk is. Lees hieronder verder voor mijn uitgebreide beschrijving van Dalmatië.
Een goed voorbeeld van de schitterende kust van Dalmatië
Op zoek naar een hotel of vakantiehuisje in Kroatië? Bekijk dan het ruime aanbod op deze pagina over Kroatië op Booking.com, de grootste website van Europa voor het boeken van accommodaties.
Feiten en cijfers
Dalmatië is een historische regio van Kroatië die teruggaat naar de Romeinse tijd. Nu wordt de term vooral voor het toerisme gebruikt, waarbij de grens getrokken wordt tussen de eilanden Rab en Pag. Alles ten zuiden en zuidoosten van deze grens behoort tot Dalmatië. In de Dinarische Alpen grenst Dalmatië verder aan Bosnië-Herzegovina en helemaal in het zuidoosten aan Montenegro.
Kaart gebaseerd op deze kaart van NordNordWest / CC BY-SA 3.0 / hergebruik
Ik heb Dalmatië op de kaart hierboven aangegeven met oranje. De regio komt overeen met de provincies Zadar, Šibenik-Knin, Split-Dalmatia en Dubrovnik-Neretva. Het is op mijn kaart niet helemaal goed te zien, maar een deel van de laatste provincie wordt door een stukje Bosnië-Herzegovina van de rest van Kroatië gescheiden. In totaal wonen er in Dalmatië 850.000 mensen.
Wat is er te zien en te doen?
Voor je vakantie valt Dalmatië in drieën te delen. Zo zijn er ten eerste de steden langs de kust met goed bewaard gebleven historische binnensteden en havens. Deze steden zijn prima geschikt voor een culturele stedentrip. Dan zijn er de 600 eilanden, waarvan op de grootste meer dan genoeg te doen is voor een volledige vakantie. Het bergachtige achterland tussen de kust en de grens met Bosnië-Herzegovina is juist leuk voor de avontuurlijke toerist.
De steden van Dalmatië
Ik begin hieronder met de steden van Dalmatië. De provinciale hoofdsteden zijn de meest bezienswaardige. Per stad vertel ik je over de bezienswaardigheden en wat er in de directe omgeving te zien is.
Historische gebouwen in de stad Zadar
De meest westelijke stad van Dalmatië is Zadar. Het historische centrum ligt op een schiereiland met prachtige promenades, nauwe steegjes en huizen in zachte pastelkleuren. Verspreid door de stad heen vind je attracties zoals een Romeins Forum, middeleeuwse kerken en de overblijfselen van een enorm fort. Zadar is verder een grote haven vanaf waar je de veerboot naar voor de kust liggende eilanden kunt nemen. Het achterland van Zadar is in tegenstelling tot de rest van Dalmatië opvallend vlak en agrarisch. Met 75.000 inwoners is Zadar naar Kroatische begrippen tenslotte een grote stad.
De middeleeuwse binnenstad van Šibenik, foto door pululante (CC BY 2.0)
Een flink stuk naar het zuidoosten ligt Šibenik. Het bijzondere aan deze stad is dat het door de Kroaten zelf en niet door de Grieken of Romeinen gesticht is. Toch kent het een soortgelijk historisch centrum met nauwe steegjes. Het hoogtepunt van de oude binnenstad is de prachtig bewaard gebleven Sint-Jacobuskathedraal die rond 1500 gebouwd werd. Verder vind je in Šibenik vier forten en kun je de rivier stroomopwaarts volgen naar het mooie Nationaal Park Krka. De stad heeft ongeveer 45.000 inwoners en is dus wat compacter dan Zadar.
De havenpromenade van Split, de grootste stad in Dalmatië
Nog iets verder naar het zuidoosten en opnieuw op een schiereiland ligt Split. Met 180.000 inwoners is dit de grootste stad van Dalmatië en na Zagreb de grootste van Kroatië. Split staat bekend om de overblijfselen van het in 305 voltooide paleis van de Romeinse keizer Diocletianus. Ook de sierlijke promenade langs de haven en de beboste heuvel Marjan naast de binnenstad zijn de moeite van het bezoeken waard. Doordat Split een echt grote stad is, kun je er bovendien voorzieningen zoals musea en theaters verwachten.
Ook de omgeving van Split heeft veel te bieden. Direct naar het noorden vind je meer dan duizend meter hoge bergen met aan de voet de ruïnes van Salona. Ooit was dit de hoofdstad van de Romeinse provincie Dalmatae. Andere attracties zijn de kleinere stad Trogir met verbluffende Venetiaanse architectuur en de Makarska Riviera. Dit laatste staat bekend om de hoge bergen meteen aan zee, de stranden en de vele schilderachtige dorpjes.
Dubrovnik is de meest fotogenieke stad van Kroatië
De meest oostelijke stad van Dalmatië is Dubrovnik. Hoewel met 42.000 inwoners niet al te groot, kent het een rijk verleden. Zo was het eeuwenlang de hoofdstad van de onafhankelijke Republiek Ragusa. Je vind er schitterende architectuur uit de tijd van de renaissance en barok, uitstekend bewaard gebleven fortificaties en stijlvolle paleizen en kerken. Dubrovnik is in zomer met een 45 dagen durend cultureel festival een geliefde bestemming. De laatste jaren is de stad nog populairder geworden doordat de scenes in King’s Landing van de televisieserie Game of Thrones hier zijn opgenomen.
De omgeving van Dubrovnik is bijzonder doordat het niet met de rest van Kroatië verbonden is, maar gescheiden wordt door een stukje Bosnië-Herzegovina. Toch kun je er genoeg uitstapjes maken, zoals naar het stadje Cavtat of naar het fort van Ston aan het begin van het langgerekte schiereiland Pelješac. Dubrovnik heeft net als de andere grote steden van Dalmatië ook een haven om de veerboot naar de Dalmatische eilanden te nemen.
De eilanden van Dalmatië
De eilanden van Dalmatië behoren tot de populairste bestemmingen van Kroatië. De grotere lenen zich prima voor activiteiten zoals zwemmen, snorkelen, zeilen, fietsen en het verkennen van middeleeuwse dorpjes. Voeg daar nog het zonnige klimaat aan toe en je hebt een leuke mediterrane vakantie in het vooruitzicht. Je kunt de eilanden per veerboot en in sommige gevallen via een brug vanaf het vasteland bereiken. Ik bespreek hieronder de belangrijkste eilanden voor je.
Pag kent een kaal en woestijnachtig landschap
Het meest westelijke grote eiland van Dalmatië is Pag. Het ligt niet ver van Zadar en is via een brug bereikbaar. Opvallend is het woestijnachtige landschap dat bestaat uit kale witte rotsen en stenen. Pag kent twee kleine stadjes, Novalja en Pag zelf, waarbij het laatste een mooi middeleeuws centrum kent. De rest van het eiland staat bekend om de olijfbomen en de productie van geitenkaas. Aan een beschutte baai ligt nog het strand van Zrće. Dit is een bekende feestbestemming die in de zomermaanden door internationale DJ’s bezocht wordt.
Verder naar het zuiden vind je een aantal grote, langgerekte eilanden. Goed bereikbaar zijn Ugljan en Pašman die met een brug met elkaar verbonden zijn en direct tegenover de haven van Zadar liggen. Beide eilanden zijn behoorlijk groen en geschikt voor leuke fietstochten. Aan de noordoostelijke kusten vind je mooie dorpjes, terwijl de zuidwestelijke delen van de eilanden juist heuvelachtig en zo goed als onbevolkt zijn.
Krijtrotsen in de Kornaten, foto door Spiterman (CC BY-ND 2.0)
Nog interessanter is Dugi Otok dat weer verder naar het zuiden ligt. Je bent langer in de veerboot onderweg dan naar Ugljan en Pašman, maar de reis is de moeite waard. Zo maakt het zuidoostelijke deel van het eiland samen met de eilandengroep de Kornaten deel uit van het Nationaal Park Kornati. Verwacht hier prachtige kalkstenen rotsformaties en hoge krijtrotsen langs de kust. Het noordwestelijke deel van Dugi Otok kent juist mooie stranden langs ondiepe baaien waar het goed zwemmen en zeilen is.
Volg je de Kroatische kust naar het zuidoosten, dan vind je in de buurt van Split opnieuw enkele populaire eilanden. Het verst uit de kust ligt Vis dat een warmer klimaat kent dan de rest van Dalmatië. Vis stond vroeger bekend om de visserij en in de wateren rondom het eiland kun je tijdens het snorkelen nog altijd veel vissen zien. Mooi om te zien zijn ook de stadjes Vis zelf aan de oostkust en Komiža met een oud fort aan de westkust. De hoogste berg van Vis is 587 meter.
Zeilen voor de kust van Hvar, foto door Kamil Porembiński (CC BY-SA 2.0)
Ten noordoosten van Vis ligt het grotere Hvar. Dit eiland biedt de gebruikelijke groene heuvels en oude dorpjes, maar ook vind je er het stadje Stari Grad. Dit gaat terug naar de tijd van de Oude Grieken. Het destijds aangelegde agrarische landschap met stenen muurtjes en irrigatiesystemen bestaat nog steeds en is op de UNESCO Werelderfgoedlijst geplaatst. Persoonlijk mooier vind ik het stadje Hvar aan de andere kant van het eiland. Dit werd door de Venetianen gebouwd en kent een schitterend fort met een nog mooiere haven.
Het strand van Zlatni Rat, foto door Szabolcs Emich (CC BY 2.0)
Ten noorden van Hvar en dichter bij Split ligt het eiland Brač. Dit het grootste van de Dalmatische eilanden en het beschikt over een uitgestrekt agrarisch binnenland. Dit maakt het ideaal voor lange fietstochten, hoewel een auto huren ook een goed idee is. Supetar, het dorp waar de veerboten aankomen, is een snel groeiende plaats met veel toeristische accommodaties. Aan de heuvelachtige zuidkust van Brač ligt Zlatni Rat, een van de mooiste stranden van Kroatië. Het ligt op loopafstand van het dorpje Bol, een leuke vakantiebestemming.
De binnenzee van Mljet, foto door Ivan Ivankovic (CC BY 2.0)
De laatste twee eilanden die ik noem zijn Korčula en Mljet die beide per veerboot te bereiken zijn vanaf het schiereiland Pelješac. Je vind hier in vergelijking tot de andere Kroatische eilanden veel stranden, hoewel de stranden tamelijk rotsachtig zijn. Korčula kent woeste binnenlanden en een gelijknamig dorp met een mooi fort. Mljet daarentegen is bijzonder bosrijk. Bezoek zeker eens het westen van dit eiland waar je een benedictijns klooster op een eiland in een meer vindt.
Het achterland van Dalmatië
Het achterland van Dalmatië, dus het gebied tussen de kuststeden en de grens met Bosnië-Herzegovina, is weer heel anders. In het Kroatisch wordt het de Zagora genoemd. Hier vind je vooral bergen, waaronder de 1.831 meter hoge Dinara wat de hoogste berg van Kroatië is. Bossen, akkers en velden met olijf- of citrusbomen wisselen elkaar af. Af en toe zul je ook een stuwmeer ontdekken.
Het ruitertoernooi in Sinj, foto door PLJ (CC BY 2.5)
Hoewel de Zagora weinig toeristisch is, valt er toch het een en ander te zien voor de avontuurlijke toerist. Heb je je eigen auto mee of een huurauto? Neem dan een of meerdere dagen de tijd om de rustige wegen door dit dunbevolkte gebergte te volgen. Aanraders zijn de dorpjes Vrlika met een mooi kasteel, het charmante Trilj en het nog mooiere Sinj. Dit laatste dorp staat bekend om de al sinds 1717 jaarlijks gehouden ruitertoernooien. Dit prachtige evenement staat vermeld op de lijst van Cultureel Erfgoed van de Mensheid van de UNESCO.
Geschiedenis van Dalmatië
Hoewel de regio al langer bewoond werd, dook de naam Dalmatië voor het eerst op als een Romeinse provincie in het jaar 10. Deze provincie was kwam overeen met het voormalige Joegoslavië. Na de val van het Romeinse Rijk kwam de kust in handen van het Byzantijnse Rijk, terwijl de Kroaten zich in vanuit het noordoosten in de binnenlanden vestigden. Aanvankelijk zorgde dit voor spanningen, maar na de kerstening van de Kroaten werd hun nieuwe koninkrijk een bondgenoot van het Byzantijnse Rijk. De kuststrook oftewel het huidige Dalmatië kwam in 925 onder Kroatisch bestuur te staan.
Een middeleeuwse beschrijving van de stad Zadar door Konrad Grünenberg in 1428
Aan de einde van de middeleeuwen werd Dalmatië weer losgeweekt van de rest van Kroatië. Samen met bondgenoot Hongarije lag het land namelijk onder vuur van de Turken die het Byzantijnse Rijk en de Balkan veroverd hadden. Door deze oorlogen wist een andere opkomende macht, namelijk de Republiek Venetië, rond 1420 grote delen van de Dalmatische kust in handen te krijgen. Een uitzondering was de stad Dubrovnik, dat in 1358 de hoofdstad werd van de zelfstandige Republiek Regusa en een verbond met de Turken sloot. De in het binnenland gelegen delen van Kroatië rond Zagreb kwamen onder bescherming van Oostenrijk te staan.
Hoewel Kroatië na de middeleeuwen dus verdeeld was tussen grotere Europese machten, werd het gebied nog altijd door Kroaten bewoond. Na het verdrijven van de Turken en Venetianen in de 17e en 18e eeuw, kwam het volledige gebied toe aan het machtig geworden Keizerrijk Oostenrijk. Wel waren Dalmatië en Kroatië op papier nog twee aparte landen binnen dit keizerrijk. Pas na de Eerste Wereldoorlog, toen Oostenrijk uiteenviel, werden Kroatië en Dalmatië herenigd. Aanvankelijk was dit als de Republiek Kroatië binnen Joegoslavië en in 1991 als zelfstandig land.
Klimaat van Dalmatië
Het klimaat van Dalmatië leent zich prima voor een zomervakantie. Overdag kun je temperaturen tegen de 30 graden verwachten en door de lage luchtvochtigheid voelt dit aangenaam aan. De jaarlijkse neerslag is vergelijkbaar met Nederland, maar deze valt vooral in het najaar en de winter. Dit betekent dat ook het voorjaar een goede periode is Dalmatië te zoeken, behalve als je wilt zwemmen want het zeewater is dan nog te koud. De winter is minder geschikt voor een vakantie. Dit komt door de Bora, een koude en harde wind over de Adriatische Zee.
Ik heb hierboven de klimaatgrafiek van Split geplaatst omdat deze stad centraal in Dalmatië ligt. De eilanden zijn iets warmer en kennen minder neerslag. Ga je op reis naar de Zagora? Houd er dan rekening mee dat hier door de bergen juist meer neerslag valt. Ook liggen de temperaturen er ‘s avonds en in de winter lager. Sneeuw is er veel minder zeldzaam dan in de kuststeden en op de eilanden.
Bereikbaarheid Dalmatië
Dalmatië ligt niet naast de deur. Dit is waarom de meeste Nederlandse en Belgische vakantiegangers kiezen voor het vliegtuig naar Zadar, Split of Dubrovnik. Deze steden beschikken over verbindingen vanaf Amsterdam, Brussel, Düsseldorf en Keulen, waarbij je kunt kiezen uit meerdere luchtvaartmaatschappijen. Sommige prijsvechters bieden in de zomer nog vluchten vanaf kleinere vliegvelden zoals Antwerpen, Rotterdam of Weeze aan. Kortom, er is altijd wel een vliegveld in de buurt vanaf waar je naar Dalmatië kunt vliegen!
Een vliegtuig op de luchthaven van Dubrovnik, foto door pelican (CC BY-SA 2.0)
Wanneer je bij je vakantiehuisje of hotel in de buurt blijft, volstaat het vanaf de luchthaven een taxi, bus of veerboot naar je eindbestemming te nemen. Vaak kan vervoer door het hotel geregeld worden. Ben je van plan meer van de omgeving te zien? Kijk dan eens naar de mogelijkheid een auto te huren. Voor weinig geld heb je zo veel meer vrijheid de streek te verkennen. Eventueel huur je de auto alleen voor de dagen dat je op pad gaat.
Met de auto
Sommige toeristen nemen hun eigen auto mee. Van Utrecht naar het centraal in Dalmatië gelegen Split is het 1.700 kilometer en dat is een flinke rit. Je kunt daarom overwegen een tussenstop ergens in Beieren in te plannen. Daarna zul je de Oostenrijkse Alpen moeten overwinnen, waarbij de Pyhrnautobahn (A9) naar Graz de beste route is. Deze is rustiger dan Tauern Autobahn (A10) vanaf Salzburg omdat je niet met het verkeer naar Italië zit. In Kroatië rijdt je dan via de hoofdstad Zagreb over de A1 naar Dalmatië.
De Kroatische A1 is een moderne autosnelweg met goede voorzieningen. Houd er wel rekening mee dat deze niet tot aan Dubrovnik gaat dat nog weer 230 kilometer ten zuidoosten van Split ligt. Aan het einde van de A1 moet je een stukje door Bosnië-Herzegovina en daarna verder over de regionale weg. Deze is van mindere kwaliteit. Je hebt als Nederlander of Belg overigens geen visum nodig voor Bosnië-Herzegovina.
Wil je naar Dalmatië en zoek je nog een hotel of misschien een vakantiehuisje? Kijk dan eens naar deze pagina over Dalmatië op Booking.com, de grootste website van Europa voor het boeken van accommodaties.
Meer artikelen over Dalmatië
De Dalmatische plaatsen hieronder hebben een eigen pagina op deze website. Bij elke plaats geef ik je een lijst van de bezienswaardigheden en vertel ik je ook heel wat praktische informatie.
- Het Kroatische eiland Vis
- Het woestijneiland Pag
- Hvar, het meest culturele Kroatische eiland
- Mljet, het groenste eiland van Kroatië
- Zadar, het fort aan de Adriatische Zee