Zadar, het fort aan de Adriatische Zee

De stad Zadar in het noorden van de Kroatische regio Dalmatië is een belangrijke toeristische bestemming. Ooit was het de grootste Venetiaanse vestingstad van de Adriatische Zee en uit deze tijd zijn veel verdedigingswerken, huizen, kerken en paleizen bewaard gebleven. Verder kent Zadar een flink aantal Romeinse ruïnes en een uitstapje naar een van de eilanden voor de kust is zo gemaakt. Op deze pagina vertel ik je meer.

Zadar kent een prachtig historisch centrum, foto door Friedrich Böhringer (CC BY-SA 2.5)

Op zoek naar een hotel of vakantiehuisje in Kroatië? Bekijk dan het ruime aanbod op deze pagina over Kroatië op Booking.com, de grootste website van Europa voor het boeken van accommodaties.

Feiten en cijfers

Met 75.000 inwoners is Zadar de vijfde stad van Kroatië. Het is ook de hoofdstad van de gelijknamige provincie in het noorden van de regio Dalmatië. Zadar beschikt over een eigen vliegveld met vluchten vanaf Nederland en België.

Overzicht van de stad

Zadar bestaat ten eerste uit een schiereiland dat ongeveer een kilometer lang is. Hier vind je de historische binnenstad, waar je als toerist de meest tijd zult doorbrengen. De meeste gebouwen stamt uit de Venetiaanse tijd. Je kunt hier prima eten en de vele kleine winkeltjes verkennen.

De Zeepoort van Zadar, foto door Friedrich Böhringer (CC BY-SA 2.5)

Tegenover en ten zuidoosten van dit schiereiland ligt het moderne centrum. Het ziet er minder mooi uit, maar wel vind je hier grote winkels inclusief supermarkten zoals de Spar en de Kaufland. Het is waar de Kroaten zelf komen om te winkelen. Sommige hotels en vakantiehuisjes liggen in dit deel van de stad. Mijn aanrader is een accommodatie te kiezen, die op loopafstand van het schiereiland blijft.

Dan zijn er nog de woonwijken van Zadar en de industriële haven ten zuidoosten van de stad. Deze kun je het beste vermijden. Dat geld ook voor de accommodaties rondom de stad aan het strand. Wil je graag een vakantie aan het strand, dan zijn er mooiere bestemmingen in Kroatië te vinden. Bezoek je Zadar, bezoek dan gewoon de stad zelf en maak eventueel een uitstapje naar een eiland.

Wat is er te zien en te doen in Zadar?

In Zadar is er meer te zien dan ik op deze pagina kan beschrijven, maar ik zal proberen je een zo goed mogelijke indruk te geven. Ik begin hieronder met de verdedigingswerken van de stad.

De stadsmuren en -poorten

Zadar was ooit een grote Venetiaanse vestingstad in de strijd tegen de Turken, die van het einde van de middeleeuwen tot ver in de 17e eeuw de Balkan bezetten. Behalve aan de zuidwestelijke kant, staan de stadsmuren die Zadar beschermden nog altijd overeind. Bovenop de stadsmuren loopt een weg die je kunt volgen voor een aangename wandeling met een mooi uitzicht. Rondom de stad de muren volgen is een minder goed idee. Over deze weg rijdt namelijk veel verkeer om de veerboten te bereiken.

De Landpoort van Zadar, foto door kresimir.krhac (CC BY-SA 3.0)

Ook zijn er een aantal historische stadspoorten behouden. De grootste en mooiste is de Landpoort, bij het smalste deel van het schiereiland in het zuidoosten. Deze poort werd in 1543 ontworpen door de Venetiaanse architect Michele Sanmicheli en is een van de beste voorbeelden van de Renaissance in Kroatië. Aan de buitenkant van de poort zijn reliëfs van St. Chrysogonus en van de Leeuw van Sint Marcus van Venetië aangebracht. St. Chrysogonus is de beschermheilige van Zadar.

Meteen naast de Landpoort vind je de overblijfselen van een bastion. Het werd gebouwd aan het einde van de 16e eeuw onder leiding van Sforza Pallavicino om de stad te beschermen. Nu doet het dienst als een klein park waar je even de toeristische drukte van de binnenstad kunt ontvluchten.

De stadsmuren langs het water, foto door stefano Merli (CC BY-SA 2.0)

Volg je de stadsmuur verder, dan kom je nog andere poorten tegen. De meeste zijn vrij eenvoudig, zoals de veergebruikte doorgang bij de loopbrug die de oude met de nieuwe stad verbindt. De Zeepoort, nog weer iets verder, is wel weer bijzonder. De gebruikte boog is afkomstig van een oude Romeinse triomfboog. De aangebrachte versieringen zijn van 1573 en beelden de overwinning uit van Venetië op de Turken in de Slag bij Lepanto twee jaar daarvoor.

Het Forum en de kerken

Ga je door een van deze poorten de stad in, dan volgt een wirwar van nauwe steegjes die af en toe onderbroken worden door een plein. Het indrukwekkendste plein is het Romeinse Forum. Dit was het centrum in de tijd dat Zadar een Romeinse stad was. Afgezien van een aantal grote stenen en gebroken zuilen, is er helaas niet veel bewaard gebleven. De stenen werden later namelijk gebruikt om de stadsmuren te bouwen. Wel is op het Forum nog goed te zien waar de Romeinse tempels gestaan hebben.

De kerk van St. Donatus op het Forum, foto door Di Rienzo (CC BY-SA 4.0)

Rond het Forum staan wel een aantal mooie bezienswaardigheden. Ten eerste is er de kerk van St. Donatus uit de 9e eeuw. Dit is een opmerkelijke, ronde kerk die maar liefst 27 meter hoog is. De bouwstijl werd geïnspireerd door zowel de Dom van Aken als de Byzantijnse gebouwen in Constantinopel. St. Donatus, in die tijd bisschop van Zadar, had deze beide steden tijdens zijn reizen bezocht. Aan de binnenkant van de kerk kun je helaas alleen wat kale muren bekijken.

Direct achter de kerk van St. Donatus staat de kathedraal van Zadar. Deze grote kerk werd in de 12e eeuw gebouwd in de toen gebruikelijke romaanse stijl en is gewijd aan Anastasia van Sirmium, een heilige wiens sarcofaag hier nog altijd bewaard wordt. Binnenin is ook het prachtige altaar een bezienswaardigheid. De losstaande, tijdens de Renaissance gebouwde toren van de kathedraal kan beklommen worden voor een mooi uitzicht over de oude binnenstad.

Uitzicht vanaf de toren van de kathedraal, foto door Nick Savchenko (CC BY-SA 2.0)

Verspreid door Zadar vind je nog een aantal kleinere kerken. Hiervan is onder meer de barokke St. Elias uit de 18e eeuw het vermelden waard. Deze kerk aan de noordwestelijke zijde van het Forum werd gebouwd voor de orthodoxe Grieken die op de vlucht voor de Turken hun heil in Zadar hadden gezocht. De kerk van St. Franciscus uit het einde van de 13e eeuw is juist bijzonder omdat het klooster dat bij de kerk hoort bewaard is gebleven. Deze doet nu dienst als een bibliotheek.

Musea van Zadar

Als vijfde stad van Kroatië telt Zadar vanzelfsprekend veel musea. Het grootst is het Nationale Museum in het voormalig paleis van de Venetiaanse gouverneur, niet ver van de Landpoort. Je kunt hier wisselende tentoonstellingen bekijken die niet altijd met Zadar zelf te maken hebben. Af en toe wordt het gebouw gebruikt voor tijdelijke exhibities. Al met al is het museum best aardig, maar als je minder van gesubsidieerde kunst houdt, dan is mijn advies het over te slaan.

Het Archeologisch Museum van Zadar, foto door AntolyPm (CC BY-SA 3.0)

Een heel ander soort museum is het als sinds 1831 bestaande Archeologisch Museum van Zadar. Het is gevestigd in een omvangrijk gebouw aan de oostzijde van het Forum. Een groot deel van de verzameling vertelt over het Romeinse verleden van de stad, maar ook de prehistorie en middeleeuwen komen aan bod. Verder kun je opgravingen van de nabije eilanden Pag en Rab bekijken. Persoonlijk vind ik dit het mooiste museum van de stad, maar natuurlijk is niet iedereen even archeologisch ingesteld.

Vergelijkbaar is het Glasmuseum bij de jachthaven. Dit is opnieuw gevestigd in een oud Venetiaans paleis en je kunt er de grootste verzameling Romeinse glaswaren buiten Italië bewonderen. Denk dan glazen, potten, flessen, sieraden en nog veel meer. Misschien dat het niet heel spannend klinkt, maar dankzij de opzet en de uitgebreide achtergrondinformatie is dit vrij nieuwe museum een aanrader. Erg leuk om te zien zijn de demonstraties van professionele glasblazers.

Overige bezienswaardigheden

Het Narodniplein en de universiteit zijn ook het bekijken waard. Het Narodniplein is een oud plein waar een kloktoren en een prachtige loggia tegenover elkaar staan. Beide werden in de 16e eeuw ontworpen door Michele Sanmicheli. Dat is dezelfde architect die verantwoordelijk was voor de Landpoort. De universiteit, die al bestaat sinds 1396, ligt op het meest zuidelijk puntje van het schiereiland. Het huidige gebouw is een groot neoklassiek complex inclusief een kapel uit het jaar 1906.

De kloktoren op het Narodniplein, foto door Friedrich Böhringer (CC BY-SA 2.5)

Vanaf de universiteit loopt tenslotte langs de zuidwestelijke kant van het schiereiland een één kilometer lange promenade. Deze promenade bestaat uit een stenen kade, een breed zandgedeelte en een park op de plaats van de aan deze kant van de stad gesloopte stadsmuur. Het is een erg aangename plaats voor een wandeling langs de zee.

Het zonnepaneel op de promenade, foto door Friedrich Böhringer (CC BY-SA 2.5)

Aan het uiterste noordwestelijke uiteinde van de promenade vind je twee moderne kunstwerken van de Kroatische architect Nikola Bašić. Het eerste is een in de promenade geïntegreerd orgel dat bespeeld wordt door de golven van de zee. Het tweede is een zonnepaneel met een diameter van 22 meter dat na zonsondergang een mooie lichtshow geeft. Hoewel dit deel van de promenade door veel toeristen bezocht wordt, hangt er ‘s avonds een ontspannen sfeer.

In de omgeving van Zadar

Wil je vanuit Zadar een uitstapje maken, dan ligt het eiland Ugljan voor de hand. Met de veerboot is de 4 kilometer die het eiland bij de kust vandaan ligt eenvoudig te overbruggen. Wel is mijn advies dit met de auto of eventueel op de fiets te doen. Ben je te voet, dan kun je alleen de dorpjes Preko en Kali verkennen die niet zo heel interessant zijn. Blijf je liever op een boot? Kijk dan naar een excursie vanaf Zadar naar de Kornaten, een prachtige eilandengroep ten zuiden van Ugljan.

Krijtrotsen in de Kornaten, foto door Spiterman (CC BY-ND 2.0)

Heb je je eigen auto mee naar Zadar of heb je de beschikking over een huurauto? Dan kun je het Kroatische vasteland verkennen. Erg mooi is ook het 30 kilometer noordelijker gelegen eiland Pag, dat met een brug met het vasteland verbonden is. Pag is een van de droogste eilanden van Kroatië met een woestijnachtig landschap. De kust volgen naar het 35 kilometer naar het zuidoosten gelegen Vranameer is een andere optie. Rond dit meer ligt een natuurreservaat met uitkijktorens.

Geschiedenis van Zadar

Hoewel Zadar al langer bewoond werd, dook de stad voor het eerst in de geschriften op nadat het in 59 voor Christus door de Romeinen werd veroverd. Zadar werd toen een municipium, een ingelijfde stad waarvan de inwoners beperkte burgerrechten hadden. Met 10.000 inwoners was het een belangrijke handelsstad aan de oostkust van de Adriatische Zee. Aan het eind van de 3e eeuw kreeg Zadar een bisschop.

Zadar in de middeleeuwen, uit een boek van Konrad von Grünenberg

Na de val van Rome in de 5e eeuw, werd de stad regelmatig geplunderd door woeste Germanen. Daar kwam nog eens een verwoestende aardbeving in de 6e eeuw bij. Nadat het Oost-Romeinse Rijk de Adriatische kust vanaf Constantinopel weer heroverde, begon een moeizaam herstel. Rond deze tijd begonnen ook de Kroaten zich in het binnenland te vestigen. In de 10e eeuw volgde een verbond, waarbij de Kroatische koning in naam van de keizer in Constantinopel de Dalmatische kust inclusief Zadar mocht besturen.

Ondertussen was aan de andere kant van de Adriatische Zee Venetië opgekomen als nieuwe machthebber. Steeds meer eilanden en steden kwamen ten koste van Kroatië onder Venetiaans bestuur te staan. Dit ging niet altijd geweldloos. Zo werd Zadar in 1202 volledig verwoest. Nieuwe kolonisten uit Venetië herbouwden vervolgens de oude binnenstad zoals je die nu kunt bekijken. Zadar was dankzij de stadsmuren en andere verdedigingswerken, één van de weinige steden die tijdens de eeuwenlange oorlogen tegen de Turken toch in Venetiaanse handen bleef.

De promenade van Zadar in de Oostenrijkse tijd

Aan het einde van de 18e eeuw raakte ook Venetië in verval, waarna Dalmatië ingenomen werd door het machtig geworden Oostenrijk. Omdat ook Kroatië onder Oostenrijks bestuur stond, konden in deze tijd veel Kroaten naar Zadar trekken. Dit zorgde voor spanningen met de al eeuwenlang Italiaans sprekende bevolking. Aanvankelijk kwam Zadar na de Eerste Wereldoorlog bij Italië, maar na de Tweede Wereldoorlog werd de stad aan Joegoslavië gegeven. De oude Venetianen vluchtten en Kroatische boeren namen hun plaats in.

Klimaat van Zadar

Zadar kent een klimaat dat typisch is voor het oosten van de Adriatische Zee. De zomers zijn warm met gemiddelde temperaturen tegen de 30 graden. Ook ‘s avonds en ‘s nachts blijft het nog lang warm, waardoor airconditioning geen overbodige luxe is. Van juni tot en met augustus valt er weinig neerslag in combinatie met volop zonneschijn, wat dit de beste periode van het jaar maakt Zadar te bezoeken. Wil je liever minder toeristische drukte en minder hoge temperaturen? Kijk dan naar eind april of mei.

Vanaf september regent het veel in Zadar. Ondanks dat in het najaar de temperaturen nog lang boven de 20 graden liggen, kan ik deze periode niet aanraden. In de winter regent het weer iets minder, maar is het wel guur en winderig. Het vriest zelden in Zadar, maar van december tot begin maart komt de temperatuur overdag nauwelijks boven de 10 graden uit.

Openbaar vervoer

Zadar mag dan wel de vijfde stad van Kroatië zijn, maar als toerist is er eigenlijk geen reden om gebruik te maken van het openbaar vervoer. Het historische centrum is klein genoeg om alles te aflopen. Buiten het centrum is er weinig te zien, dus mijn advies is een hotel of vakantiehuisje te zoeken op loopafstand van het centrum. Een accommodatie langs de kust ten noordwesten of zuidoosten van Zadar is ook een afrader. Wil je een vakantie aan zee, kies dan voor een van de Kroatische eilanden.

Wil je toch alsnog de rest van de stad verkennen? Kijk dan naar lijnen 2, 4 en 9. Deze brengen je van je centrum naar de grotere winkelcentra verspreid door de stad. Overstappen op een andere lijn doe je bij het centrale busstation dat naast het treinsstation ligt, op 1,5 kilometer van het centrum.

Bereikbaarheid van Zadar

Vanuit Nederland zijn de eigen auto en het vliegtuig de eenvoudigste manieren om Zadar te bereiken. Ga je met de eigen auto, dan is het vanaf Utrecht 1550 kilometer. Het beste rijd je eerst naar Salzburg, waar je dan de Oostenrijkse Pyhrnautobahn (A9) naar Graz neemt. In Kroatië neem je vervolgens via Zagreb de A1 tot aan Zadar. Let er op dat het in de oude binnenstad met nauwe steegjes lastig rijden is. Een tip is je auto te parkeren op een van de grote parkeerplaatsen aan het begin van het schiereiland.

De Kroatische A1 bij Zadar, foto door Gabrii 99 (CC BY-SA 4.0)

Ga je met het vliegtuig, dan kun je vanaf Rotterdam, Brussel, Charleroi, Düsseldorf en Weeze naar Zadar vliegen. Vanaf het vliegveld kun je vervolgens kiezen voor een taxi naar je accommodatie, maar er gaat ook een aparte shuttlebus. Deze stops bij het treinstation en bij de historische binnenstad. Een huurauto is een laatste optie, voor als je niet alleen de stad zelf bezoekt. Het beste regel je de huurauto dan van tevoren, zodat je zeker weet dat er een auto bij aankomst voor je gereed staat.

Nog op zoek naar een hotel of vakantiehuisje in Zadar? Bekijk deze pagina over Zadar op Booking.com om de prijzen en beschikbaarheid te controleren. Booking.com is de grootste reserveringssite van Europa.

Verder lezen

Hieronder verschijnen automatisch alle artikelen die ik over Zadar schrijf. Wil je meer weten over de omgeving? Bekijk dan mijn pagina over Dalmatië.